Peranan kesatuan sekerja dalam melindungi hak pekerja

Kesatuan sekerja memperjuangkan gaji yang adil, keselamatan di tempat kerja, dan saluran rasmi untuk menyuarakan masalah. Ia juga menguatkan kuasa rundingan pekerja terhadap majikan.

Di Malaysia, pergerakan buruh telah bermula sejak sebelum kemerdekaan. Pada tahun 1920-an, General Labour Unions (GLUs) telah ditubuhkan. Mereka memainkan peranan besar dalam memperjuangkan hak pekerja dan menyumbang kepada kemerdekaan negara.

Sejak itu, kesatuan sekerja terus berkembang mengikut keperluan kerja semasa dan perubahan dalam dunia pekerjaan.

• Fungsi utama kesatuan sekerja
• Hak pekerja dan peranan kesatuan sekerja
• Proses penubuhan kesatuan sekerja di Malaysia
• Cabaran dan masa depan kesatuan sekerja di Malaysia
• Peranan Jabatan Hal Ehwal Kesatuan Sekerja (JHEKS)
• Kesatuan sekerja sebagai benteng hak dan kebajikan pekerja
• Soalan lazim

Fungsi utama kesatuan sekerja

Kesatuan sekerja bukan hanya simbol perpaduan antara pekerja. Ia berperanan sebagai penghubung utama dalam memperkukuh hubungan antara pekerja dan majikan. Kesatuan sekerja memberi ruang kepada pekerja untuk bersuara dan membela kepentingan mereka secara sah. Antara fungsi utama kesatuan sekerja adalah seperti di bawah.

Menjadi saluran komunikasi rasmi antara pekerja dan majikan

Kesatuan bertindak sebagai wakil sah dalam menyampaikan pendapat, aduan, dan cadangan daripada pekerja kepada pihak pengurusan. Ini membantu mengurangkan salah faham dan membina komunikasi dua hala yang berkesan.

Menjamin hak dan kebajikan ahli

Kesatuan berperanan melindungi kebajikan ahli daripada sebarang penindasan atau layanan tidak adil. Ia juga memastikan syarat kerja, keselamatan, dan faedah lain sentiasa berada pada tahap yang memuaskan.

Menjadi wakil pekerja semasa berlaku masalah kerja

Jika berlaku pertikaian, seperti pemotongan gaji tanpa sebab munasabah atau penamatan kerja secara tidak adil, kesatuan akan menjadi wakil pekerja untuk menyelesaikan isu melalui rundingan atau saluran undang-undang.

Menyediakan latihan dan pembangunan kemahiran

Ramai kesatuan juga menyediakan latihan untuk tambah kemahiran untuk ahli mereka, sama ada secara dalaman atau melalui kerjasama dengan agensi latihan. Ini memberi nilai tambah kepada pekerja dan meningkatkan daya saing mereka.

Menyimpan rekod keahlian dan mengemas kini maklumat ahli

Kesatuan bertanggungjawab untuk memastikan semua rekod keahlian sentiasa dikemas kini, termasuk butiran peribadi, status pembayaran yuran, dan penglibatan dalam aktiviti kesatuan.

Selain itu, kesatuan perlu sentiasa mematuhi undang-undang buruh yang berkuat kuasa di Malaysia. Antaranya termasuk Akta Kesatuan Sekerja 1959 serta garis panduan yang dikeluarkan oleh Jabatan Hal Ehwal Kesatuan Sekerja (JHEKS). Pematuhan ini penting untuk memastikan semua operasi kesatuan dijalankan secara sah dan beretika.

Hak pekerja dan peranan kesatuan sekerja

Pekerja di Malaysia mempunyai hak yang sah untuk menyuarakan pandangan, menyertai, atau menubuhkan kesatuan sekerja. Hak ini dijamin oleh undang-undang melalui Akta Perhubungan Perusahaan 1967, yang bertujuan melindungi kebebasan pekerja dalam menyuarakan kepentingan mereka secara kolektif.

Antara hak pekerja yang penting termasuk:

• Menyuarakan aduan secara terbuka tanpa takut tindakan balas: Pekerja boleh mengemukakan sebarang masalah berkaitan dengan tempat kerja, termasuk isu keselamatan, beban kerja berlebihan, atau layanan tidak adil, tanpa bimbang dikenakan tindakan disiplin.

• Menyertai atau menubuhkan kesatuan sekerja: Pekerja bebas memilih untuk menjadi ahli mana-mana kesatuan yang sah, atau menubuhkan kesatuan baharu bersama rakan sekerja yang lain, asalkan memenuhi syarat undang-undang yang ditetapkan.

• Berunding secara kolektif untuk syarat kerja yang adil: Melalui kesatuan, pekerja boleh mengemukakan tuntutan terhadap gaji, faedah, cuti, waktu kerja dan kebajikan lain secara kolektif, yang biasanya lebih berkesan berbanding secara individu.

Kesatuan sekerja menjadi suara bersama dalam rundingan dengan majikan. Ia membantu mendapatkan faedah tambahan, seperti insurans, elaun dan kemudahan tempat kerja, serta memastikan persekitaran kerja yang selamat dan selesa. 

Jika berlaku pertikaian kerja, pemecatan tidak sah atau isu disiplin, kesatuan akan bertindak sebagai wakil sah yang menyokong pekerja sepanjang proses perundingan, siasatan dalaman atau perbicaraan di Mahkamah Perusahaan. 

Namun begitu, dalam realiti di tempat kerja, ada majikan yang tidak menggalakkan penyertaan dalam kesatuan. Sesetengah pekerja mungkin berasa tertekan atau takut dikenakan tindakan jika menyertai kesatuan. 

Oleh itu, adalah penting untuk pekerja mengetahui hak mereka dan mendapatkan maklumat sah daripada sumber rasmi seperti Jabatan Perhubungan Perusahaan (JPP) atau (JHEKS).

Proses penubuhan kesatuan sekerja di Malaysia

Penubuhan kesatuan sekerja di Malaysia memerlukan pemahaman terhadap beberapa syarat dan prosedur yang telah ditetapkan oleh pihak berkuasa. Proses ini dikawal selia oleh Jabatan Hal Ehwal Kesatuan Sekerja (JHEKS) di bawah Kementerian Sumber Manusia. Tujuannya adalah untuk memastikan setiap kesatuan yang ditubuhkan sah di sisi undang-undang dan benar-benar mewakili kepentingan pekerja.

Syarat penubuhan kesatuan termasuk:

• Hanya pekerja dalam sektor formal yang layak menubuhkan atau menyertai kesatuan sekerja.

• Pekerja yang memegang jawatan dalam bidang pengurusan, eksekutif, sulit atau keselamatan tidak dibenarkan menyertai kesatuan biasa, tetapi boleh membentuk kesatuan khusus sekiranya memenuhi syarat yang ditetapkan.

• Sekurang-kurangnya tujuh orang pekerja yang layak diperlukan untuk memulakan proses permohonan penubuhan kesatuan.

Langkah-langkah utama dalam penubuhan kesatuan

Proses penubuhan kesatuan tidak berlaku secara automatik. Ia perlu melalui beberapa langkah rasmi bagi memastikan kesatuan yang ditubuhkan sah di sisi undang-undang dan diiktiraf oleh majikan.

Berikut adalah langkah-langkah yang perlu diambil:

• Permohonan rasmi hendaklah dikemukakan kepada Ketua Pengarah Kesatuan Sekerja menggunakan borang yang ditetapkan oleh JHEKS.

• Selepas permohonan diluluskan, kesatuan mesti mengadakan mesyuarat agung pertama dan melantik pegawai kesatuan secara rasmi.

• Kesatuan kemudiannya perlu mendapatkan pengiktirafan daripada majikan bagi membolehkan rundingan kolektif dijalankan.

• Jika majikan enggan memberi pengiktirafan dalam tempoh 21 hari, kesatuan boleh memohon campur tangan rasmi daripada Jabatan Perhubungan Perusahaan (JPP).

Kesatuan yang telah didaftarkan juga mesti mematuhi peraturan seperti penghantaran laporan tahunan dan penyata kewangan kepada JHEKS. Segala aktiviti dan peraturan kesatuan hendaklah selari dengan Akta Kesatuan Sekerja 1959.

Cabaran dan masa depan kesatuan sekerja di Malaysia

Walaupun kesatuan sekerja memainkan peranan penting dalam melindungi hak pekerja, tahap penyertaan semakin menurun dari tahun ke tahun. Ramai melihat kesatuan sebagai tidak lagi relevan dalam dunia kerja moden yang banyak berubah disebabkan teknologi dan cara kerja fleksibel.

Antara cabaran utama yang dihadapi termasuk:

• Ramai pekerja tidak memahami peranan kesatuan sebagai wakil dalam rundingan dan pertikaian.

• Golongan muda lebih cenderung kepada gaya kerja bebas dan kurang terikat dengan organisasi rasmi seperti kesatuan.

• Tekanan halus atau langsung daripada sesetengah majikan. Ini menyebabkan ramai pekerja takut untuk menyertai kesatuan kerana bimbang dikenakan tindakan balas.

Pindaan terhadap Akta Kesatuan Sekerja 1959 pada tahun 2022 membolehkan lebih daripada satu kesatuan beroperasi di tempat kerja yang sama. Walaupun pindaan ini memberikan lebih banyak pilihan kepada pekerja, ia juga boleh menyebabkan perpecahan dalam kalangan pekerja serta melemahkan kuasa rundingan sekiranya tidak diuruskan dengan baik.

Cadangan ke arah masa depan kesatuan sekerja yang lebih relevan:

• Kesatuan perlu lebih aktif di media sosial dan platform digital. Ini penting untuk menarik minat pekerja muda serta menjelaskan peranan kesatuan dalam bahasa yang mudah difahami.

• Program pendidikan tentang hak pekerja perlu diperluas dan dijalankan secara berkala. Majikan dan kerajaan boleh bekerjasama dengan kesatuan dalam memberikan pendedahan awal kepada pekerja baharu.

• Kepimpinan kesatuan harus lebih inklusif. Perlu ada wakil daripada pelbagai generasi dan latar belakang supaya kesatuan benar-benar mencerminkan keperluan semua ahlinya.

• Penggunaan teknologi perlu dipertingkatkan dalam pentadbiran kesatuan. Contohnya melalui keahlian digital, pengundian dalam talian, dan komunikasi terus melalui aplikasi mudah alih.

Dengan pendekatan yang lebih segar, telus, dan mesra generasi muda, kesatuan sekerja berpotensi memainkan semula peranan penting dalam memastikan keadilan sosial dan kesejahteraan pekerja di Malaysia.

Peranan Jabatan Hal Ehwal Kesatuan Sekerja (JHEKS)

Jabatan Hal Ehwal Kesatuan Sekerja (JHEKS) ialah sebuah agensi di bawah Kementerian Sumber Manusia Malaysia. Ia ditubuhkan bagi memastikan setiap kesatuan sekerja di negara ini beroperasi secara sah dan mengikut peraturan yang ditetapkan. 

Peranan JHEKS sangat penting dalam mengawal selia perjalanan dan pengurusan kesatuan supaya sentiasa telus, jujur dan bertanggungjawab.

JHEKS juga bertindak sebagai penghubung antara kesatuan sekerja dan kerajaan. Dengan pemantauan dan panduan yang jelas, JHEKS menyokong usaha ke arah hubungan pekerjaan yang harmoni dan profesional.

Antara peranan penting JHEKS termasuk:

• Memproses pendaftaran kesatuan dalam tempoh tujuh hari bekerja. Ini memastikan permohonan ditangani dengan pantas dan sistematik.

• Menilai kebolehan kesatuan untuk mewakili pekerja dalam tempoh 14 hari. Penilaian ini penting bagi memastikan kesatuan mempunyai keupayaan untuk menjalankan tanggungjawabnya secara berkesan.

• Menyiasat aduan pengurusan kesatuan dalam tempoh tiga hari bekerja. Aduan berkaitan salah urus, penyalahgunaan kuasa atau ketidakpatuhan akan disiasat secara telus.

• Menyediakan latihan dan bengkel melalui Pusat Hal Ehwal Kesatuan Sekerja (PHEKS). Latihan ini memberi pendedahan kepada ahli dan pemimpin kesatuan tentang perundangan, kemahiran komunikasi, dan teknik rundingan.

• Memantau aktiviti kewangan dan laporan tahunan kesatuan. Ini bertujuan untuk memastikan setiap kesatuan menguruskan dana dan pentadbiran mereka secara bertanggungjawab.

• Membantu dalam hal berkaitan rundingan kolektif dan penyelesaian pertikaian.
  JHEKS boleh bertindak sebagai pemudah cara sekiranya berlaku ketegangan antara majikan dan kesatuan.

Secara keseluruhannya, JHEKS bukan sekadar agensi penguat kuasa. Ia juga bertindak sebagai rakan strategik kepada kesatuan dalam membentuk hubungan kerja yang lebih stabil dan adil.

Kesatuan sekerja sebagai benteng hak dan kebajikan pekerja

Kesatuan sekerja merupakan komponen penting dalam memastikan sistem pekerjaan yang adil. Ia memberikan ruang kepada pekerja untuk bersuara dan melindungi kebajikan mereka. 

Dalam dunia kerja yang semakin mencabar, peranan kesatuan semakin relevan. Pekerja perlu menyedari bahawa menyertai kesatuan merupakan satu langkah positif. Ia bukan sahaja memperjuangkan hak pekerja, malah membina masa depan pekerjaan yang lebih terjamin.

Soalan lazim

1. Adakah penubuhan kesatuan sekerja terhad kepada pekerja sahaja?

Ya. Hanya pekerja boleh menubuhkan kesatuan sekerja, tertakluk kepada syarat-syarat yang ditetapkan di bawah Akta Kesatuan Sekerja 1959.

2. Apakah syarat utama untuk menubuhkan kesatuan sekerja?

Untuk menubuhkan sebuah kesatuan sekerja, sekurang-kurangnya tujuh orang pekerja yang layak diperlukan. Permohonan hendaklah dikemukakan kepada Ketua Pengarah Kesatuan Sekerja.

3. Siapakah yang layak menjadi pegawai kesatuan sekerja?

Pegawai hendaklah terdiri daripada ahli sah kesatuan dan bukan daripada kategori pekerja yang dikecualikan. Mereka perlu dipilih secara demokratik oleh ahli kesatuan.

4. Bagaimana kesatuan sekerja melindungi pekerja?

Kesatuan sekerja mewakili pekerja dalam rundingan, menyelesaikan pertikaian, serta menjaga kebajikan mereka. Ia juga menyediakan latihan dan memperjuangkan hak pekerja mengikut undang-undang.